Hành trình đến với chuyến đi khách thăm quan sẽ bắt gặp những thửa ruộng bậc thang quanh triền núi hay thung lũng Thề Pả, huyện Bát Xát đây là danh lam thắng cảnh quốc gia. Không chỉ là điểm chuyến đi hấp dẫn, quần thể ruộng bậc thang này còn mang nhiều giá trị về văn hóa, lịch sử, xã hội, khoa học của dân tộc Mông, Hà Nhì bởi nó gắn với quá trình hình thành và phát triển của bản làng nơi đây.

Hành trình đến với chuyến khám phá Sapa khách thăm quan sẽ bắt gặp những thửa ruộng bậc thang quanh triền núi hay thung lũng Thề Pả, huyện Bát Xát đây là danh lam thắng cảnh quốc gia. Không chỉ là điểm khám phá hấp dẫn, quần thể ruộng bậc thang này còn mang nhiều giá trị về văn hóa, lịch sử, xã hội, khoa học của dân tộc Mông, Hà Nhì bởi nó gắn với quá trình hình thành và phát triển của bản làng nơi đây.

Khu danh thắng ruộng bậc thang thung lũng Thề Pả có diện tích khoảng 233,1 ha, nằm trên địa phận hai xã Y Tý và Ngải Thầu, trong đó, phần lớn diện tích ruộng bậc thang nơi đây do nhân dân thôn Lao Chải, Choản Thèn, Sín Chải (Y Tý) canh tác, khu vực thuộc xã Ngải Thầu chủ yếu là tại thôn Phìn Chải.

Vùng cao Y Tý, Ngải Thầu đang bước vào vụ sản xuất mới, những thửa ruộng bậc thang no nước như chiếc gương thu lại muôn hình núi non trùng điệp. Mùa này đến bản làng nơi đây khó mà gặp người dân ở nhà, bởi các gia đình đều dậy từ sáng sớm, bắt tay vào công việc cày cấy. Mỗi mùa canh tác đến, khu ruộng bậc thang thung lũng Thề Pả lại thu hút hàng nghìn lượt Lữ khách ở khắp nơi đến tham quan, chiêm ngưỡng. khách thăm quan và giới nhiếp ảnh thường đặt cho mùa cày cấy ở vùng cao nơi đây một cái tên đầy gợi hình ấy là mùa nước đổ. Vẻ đẹp của cảnh quan ruộng bậc thang là sự hòa quyện giữa môi trường tự nhiên và các bản làng cổ của người Hà Nhì, người Mông, người Dao, cùng những ngôi nhà được trình bằng đất với lối kiến trúc vuông, mái úp hình nấm. Nhìn từ xa, những ngôi nhà này tựa như hình pháo đài cổ. Với những người thực sự bị cuốn hút bởi vẻ đẹp của Y Tý thì đằng sau vẻ đẹp của tràn ruộng bậc thang là kho tàng vô giá về lịch sử, văn hóa.

Được hình thành từ hàng trăm năm nay, ruộng bậc thang thung lũng Thề Pả là sự đúc kết của cả một quá trình sản xuất lâu dài, những kinh nghiệm, tri thức dân gian của người dân địa phương tích lũy được qua từng quy trình khác nhau như:  Quy trình chọn đất, khai phá đất, nhổ mạ, cấy lúa, chăm sóc, thu hoạch… cùng hàng loạt các nghi lễ mang tính dân gian nhằm cầu mong cho mưa thuận gió hòa, cho thần linh bảo vệ cây lúa không bị sâu bệnh, mùa màng bội thu. Vì vậy, giá trị của ruộng bậc thang Y Tý, Ngải Thầu không chỉ về mặt thẩm mỹ, sự hùng vĩ mà còn chứa đựng trong đó cả một thế giới tâm linh huyền bí, một dấu mốc về lịch sử, văn hóa của mỗi tộc người, về hệ thống tri thức dân gian liên quan.

Chàng trai trẻ Chu Che Xá, Trưởng thôn Lao Chải 3 luôn tự hào nơi mình sinh sống là cội nguồn của người Hà Nhì ở Lào Cai. Từ nhỏ, Xá đã được nghe kể về hành trình tìm đến mảnh đất Lao Chải định cư của cha ông mình. Dấu tích của cuộc chuyển cư lịch sử ấy là mạch nước ngầm bí ẩn nằm ở đầu thôn - nguồn nước chính để sinh hoạt và sản xuất của người Hà Nhì hàng trăm năm nay chưa bao giờ cạn. Trưởng thôn Xá bảo đây là lý do vì sao bản Lao Chải được chọn là nơi định cư của người Hà Nhì. Sau nhiều biến cố lịch sử, những thế hệ trẻ người Hà Nhì như Chu Che Xá vẫn theo bước cha ông, xây dựng mảnh đất ở thung lũng Thề Pả ngày càng trù phú hơn. Xá khoe với chúng tôi loại gạo nếp đặc sản được gieo cấy trên những thửa ruộng bậc thang truyền thống và hồ hởi cho biết sẽ tìm cách giới thiệu đến khách thăm quan để tiêu thụ cho bà con, dần dần sẽ sản xuất theo hướng phát triển hàng hóa.

Ông Ly Giờ Lù, Phó Chủ tịch UBND xã Y Tý là con cháu dòng họ Ly đã cư trú nhiều đời nay ở Lao Chải cũng tự hào bởi những tri thức dân gian, những kinh nghiệm được đúc kết từ quá trình canh tác của thế hệ đi trước để lại cho thế hệ của ông và con cháu một di sản đặc biệt.

Trên những tràn ruộng bậc thang, đồng bào người Mông, người Hà Nhì, người Dao vẫn cần cù bám đất, bám ruộng canh tác, tạo nên những mùa vàng ở thung lũng Thề Pả. Họ là những người góp phần bảo vệ, giữ gìn danh thắng này và cuộc sống của họ cũng chính là một phần của danh thắng Thề Pả.

Theo ông Dương Tuấn Nghĩa, Trưởng phòng Di sản văn hóa, Sở Văn hóa - Thể thao và trải nghiệm Lào Cai, ruộng bậc thang Y Tý, Ngải Thầu được xếp hạng sẽ tạo ra thương hiệu, thuận lợi cho việc quy hoạch Phát triển Lữ Hành sinh thái, chương trình cộng đồng của khu vực vùng cao Bát Xát. lữ khách đến tham quan, ngắm cảnh đẹp của các thửa ruộng bậc thang là đến trải nghiệm, khám phá các bản làng truyền thống của người Mông, người Hà Nhì đã có hàng trăm năm nay. Việc xếp hạng danh thắng sẽ giúp cho việc phục dựng, bảo tồn và phát huy giá trị của lễ hội dân gian các dân tộc ở địa phương thuận lợi hơn, qua đó, tuyên truyền cho người dân thấy được việc giữ gìn và phát huy lễ hội truyền thống là rất quan trọng.

Phó Chủ tịch UBND xã Y Tý, Ly Giờ Lù cho biết, từ khi được công nhận là danh thắng quốc gia, chính quyền xã đã đẩy mạnh tuyên truyền để người dân hiểu hơn về giá trị của ruộng bậc thang, hay đơn giản hơn là hiểu mình đang sống trên di tích mà nhiều nơi khác không có được, từ đó người dân ý thức hơn trong việc chung tay giữ gìn, bảo vệ khu danh thắng này.

Để phát huy giá trị danh thắng Ruộng bậc thang thung lũng Thề Pả, trong kế hoạch triển khai Đề án “Phát triển Lữ Hành gắn với bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc huyện Bát Xát giai đoạn 2016 - 2020”  năm 2017 và các hoạt động hưởng ứng Năm hành trình Quốc gia 2017 - Lào Cai - Tây Bắc, Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Bát Xát cũng đã có những giải pháp cụ thể, đó là xây dựng và phát triển sản phẩm trải nghiệm gắn với các di sản văn hóa ruộng bậc thang trong Chương trình “Hành trình khám phá cung đường di sản văn hóa ruộng bậc thang - Tây Bắc”.

Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Bát Xát Hoàng Công Kiều cho biết thêm: Vẻ đẹp độc đáo của ruộng bậc thang thung lũng Thề Pả kết hợp với các bản làng truyền thống của người Mông, người Hà Nhì đang nằm trong kế hoạch xây dựng thương hiệu cho chương trình tham quan, khám phá của huyện Bát Xát. Trong tương lai không xa, các tuyến giao thông, các dự án quy hoạch, bảo tồn khu rừng nguyên sinh, rừng thiêng của đồng bào dân tộc thiểu số, bảo tồn các bản làng truyền thống, các khu ruộng bậc thang lớn sẽ được địa phương tiến hành đồng bộ.

Đây là cơ sở để tin rằng, những giá trị thẩm mỹ, văn hóa, lịch sử của danh thắng ruộng bậc thang thung lũng Thề Pả sẽ được biết đến rộng rãi hơn và người dân nơi đây sẽ được hưởng lợi nhiều hơn từ di sản của quê hương mình.

Theo nhóm nghiên cứu, lập hồ sơ danh thắng ruộng bậc thang thung lũng Thề Pả, phía bên kia biên giới hầu hết không phát triển ruộng bậc thang, mà người dân chủ yếu phát triển các loại cây trồng khác như chuối, ớt và các loại cây hoa màu. Bên Việt Nam, do có địa bàn canh tác khá bằng phẳng, vị trí thấp và được tưới tiêu bởi hệ thống suối, các khe nước nhỏ dày đặc nên rất thuận tiện cho phát triển ruộng bậc thang. Do đó, việc khảo sát lập hồ sơ di tích khu vực các xã Y Tý, Ngải Thầu một lần nữa khẳng định chủ quyền của dân tộc nơi vùng cao biên giới.

nguồn tin: baolaocai.vn